پیشرفت روزافزون تکنولوژی، باعث شده است که فضای ابری به عنوان جایگزینی برای فضای سنتی به خصوص در دهه اخیر به شدت مورد استقبال قرار بگیرد. در این مقاله ضمن معرفی فناوری ابری، تأثیر فضای ابری و پردازش ابری را بر زندگی خود بررسی می‌کنیم. در ادامه مقاله به بررسی سرور ابری به عنوان یکی از انواع سرور و مزایای آن نیز خواهیم پرداخت.
مفهوم تکنولوژی ابری و رایانش ابری
این تکنولوژی در واقع نوعی از برون‌سپاری برنامه‌های کامپیوتری است که طی آن کاربران بدون محدودیت مکانی و زمانی می‌توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند و این بستر توسط شرکت ارایهدهنده خدمات میزبانی وب در اختیارشان قرار می‌گیرد. رایانش ابری (Cloud Computing) در واقع به هر خدمت میزبانی شده که در بستر اینترنت ارایه می‌شود، اطلاق می‌شود. به کمک رایانش ابری امکان ارائه خدماتی از جمله سرور، ذخیره‌سازی، دیتابیس، نرمافزار و شبکه و برقراری ارتباط از طریق اینترنت فراهم می‌شود و به‌این‌ترتیب هم دسترسی به خدمات با سرعت بالاتری صورت می‌پذیرد و هم این‌که با توجه به پرداخت هزینه بابت دریافت خدمات ابری، در نهایت هزینه‌های عملیاتی سازمان کاهش پیدا می‌کند. مجموعه‌ای از توابع که توسط سرویس‌های رایانش ابری در اختیار کاربران قرار می‌گیرد عبارتند از:
- تجزیه و تحلیل داده‌ها
- جریان صوتی و تصویری
- ایجاد و تست برنامه‌ها
- ذخیره‌سازی، تهیه بکاپ و بازیابی اطلاعات
- پست الکترونیک
- عرضه نرمافزار در صورت تقاضا
سازمانها فارغ از نوع کسب و کارشان و وسعت و اندازه آن، برای تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات خود، دسک‌تاپ‌های مجازی، تجزیه و تحلیل بیگ دیتا و برنامه‌های مبتنی بر وب مشتری مدار، توسعه و تست نرمافزار و نیز بازیابی ایمیل از بستر ابری استفاده می‌کنند.
۴ مدل پیاده‌سازی رایانش ابری
برای رایانش ابری دو دسته‌بندی وجود دارد: یکی براساس مدل پیاده‌سازی رایانش ابری و دیگری براساس ارایه سرویس رایانش ابری است. اساسی‌ترین مدل‌هایی که برای پیاده‌سازی رایانش ابری وجود دارد در ۴ مدل زیر جای گرفته‌اند:
- ابر عمومی (Public Cloud)
- ابر اختصاصی (Private Cloud)
- ابر ترکیبی (Hybrid Cloud)
- ابر اجتماعی (Community Cloud)
مفهوم ابر عمومی (Public Cloud)
در میان مدل‌هایی که برای پیاده‌سازی رایانش ابری مطرح شده است، مدل ابرعمومی بیش از سایرین رواج دارد. در این مدل یک شرکت ارايه‌دهنده خدمات ابری به عنوان میزبان منابع که به صورت اشتراکی هستند و منابع زیرساختی از جمله سرور و ذخیره‌ساز معرفی می‌شود که به کمک اینترنت، دسترسی به سرویس ابری را امکان‌پذیر می‌کند. در مدل ابر عمومی نگهداری، کنترل و مدیریت تمامی تجهیزات اعم از سخت‌افزار و نرمافزار بر عهده شرکت ارایهدهنده خدمات ابری است.
مفهوم ابر اختصاصی (Private Cloud)
این مدل همان‌طور که از نام آن پیداست به طور اختصاصی در اختیار یک سازمان است و طراحی آن بر اساس نیازهای یک سازمان صورت گرفته است. بر همین اساس علاوه بر این‌که مانند مدل ابر عمومی، تجهیزات زیرساختی و منابع سخت‌افزاری و نرمافزاری می‌تواند در مرکزداده شرکت ارایهدهنده خدمات ابری نگهداری شود، این امکان نیز وجود دارد که این منابع به طور فیزیکی در سازمان موردنظر جای بگیرند.
در این مدل نگهداری و مدیریت منابع زیرساختی، تجهیزات،کلیه خدمات بر عهده خود سازمان است که به کمک یک شبکه اختصاصی انتقال داده داخلی صورت می‌گیرد، بنابراین از خارج از این سازمان، نمی‌توان به ابر اختصاصی دسترسی پیدا کرد.
سازمان‌هایی که مسئولیت اجرای عملیات مهم، بحرانی و حساس را بر عهده دارند، مراکز دولتی و مؤسسات مالی، از ابر اختصاصی استفاده می‌کنند تا بتوانند روی تمام زیرساخت‌ها و منابع کاملاً کنترل داشته باشند و دسترسی خارج از سازمان را ناممکن کنند.
مفهوم ابر ترکیبی (Hybrid Cloud)
این مدل ترکیبی از مدل پیاده‌سازی رایانش ابری عمومی و اختصاصی است و سازمانها با توجه به نیاز خود از هر دو مدل استفاده می‌کنند. در ابر ترکیبی، برای این‌که امکانات بیش‌تری در اختیار سازمان قرار بگیرد و انعطافپذیری بالاتری در اختیار داشته باشند، عملیاتی که در شبکه صورت می‌گیرد بین ابر اختصاصی و عمومی تقسیم می‌شود. به عنوان مثال، فعالیت‌های مهم و حساس سازمان در بستر ابر اختصاصی و فعالیت‌هایی که نیاز چندانی به کنترل ندارد در بستر ابر عمومی انجام می‌شوند.
مفهوم ابر اجتماعی (Community Cloud)
با به اشتراک گذاشتن یک ابر اختصاصی در بین چند سازمان یک ابر احتماعی ایجاد خواهد شد. این ابر مانند یک ابر شبه عمومی عمل می‌کند با این تفاوت که به چند واحد یا سازمان خاص محدود شده است.
بررسی مدل‌های ارایه سرویس رایانش ابری
برای ارایه سرویس رایانش ابری نیز 3 مدل زیر تعریف شده‌اند:
- PaaS (Platform as a Service)
- SaaS (Software as a Service)
- IaaS (Infrastructure as a Service)
هرکدام از این مدل‌ها برای استفاده مشخصی ارایه شده‌اند و با توجه به مزیت‌هایی که فراهم می‌کنند می‌توانند نیازهای سازمانها را برآورده سازند. برای این که بدانید کدام مدل برای کسب و کار شما مناسب است، لازم است به قابلیت‌ها و مزایای هرکدام از مدل‌ها اشراف داشته باشید و با نیازهای سازمانی خود مطابقت دهید تا بهترین مدل را انتخاب کنید.
مدل PaaS (Platform as a Service)
در این مدل فریم‌ورک‌هایی که مشتریان برای تولید و قراردادن برنامه‌ها و نرمافزارهای خود نیاز دارند در بستر کلود فراهم می‌شود. در مدل پلتفرم به عنوان سرویس، سیستم‌عامل‌ها، منابع ذخیره‌سازی و تجهیزات زیرساختی توسط سرویس‌دهنده به‌رورسانی و مدیریت می‌شوند. Google App Engine مثالی از این مدل است.
مدل SaaS (Software as a Service)
در این مدل همان‌طور که از نامش (نرمافزار به عنوان سرویس) پیداست، ارایهدهنده سرویس کلود یک نرمافزار در بستر اینترنت در اختیارتان قرار میدهد. تمام مواردی که به نرمافزار و زیرساخت مربوط می‌شود، توسط سرویس‌دهنده مدیریت می‌شود. Dropbox یک مثالی از این مدل است.
مدل IaaS (Infrastructure as a Service)
این مدل در میان مدل‌های ارایه سرویس رایانش کلود از مقیاس‌پذیری و انعطافپذیری بالاتری برخوردار است و به عبارتی کاملاً self-service محسوب می‌شود. (در ادامه با مفهوم self-service در بستر کلود آشنا خواهید شد. ) در مدل زیرساخت به عنوان سرویس یک داشبورد مدیریتی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد که می‌تواند به طور کامل منابع و فضای ذخیره‌سازی و نیز توان پردازشی و شبکه را کنترل و مدیریت کند. طراحی یک مرکزداده اختصاصی بر بستر کلود ، ارتقای منابع در هز زمان بدون دخالت ارایهدهنده سرویس و کاهش و افزایش منابع تنها بر حسب نیاز، امکاناتی است که از طریق مدل IaaS به مشتریان داده می‌شود.
چرا زیرساخت ابری؟
سازمانها در دهه اخیر به انتقال زیرساخت‌های خود به بستر کلود راغب شده‌اند و به سرعت هم به تعداد این سازمانها و کسب و کارها افزوده می‌شود. علت بروز این تمایل چیست؟ فکر می‌کنید چرا کسب و کارها به سمت ادامه فعالیت‌های خود در بستر‌های کلود پیش می‌روند؟ برای این امر، مکن است دلایل زیادی به ذهنتان برسد اما ۵ دلیل اصلی آن عبارتند از:
- مقیاس‌پذیری (Scalability)
- پرداخت در ازای استفاده (Pay-As-You-Go)
- افزونگی (Redundancy)
- دسترس‌پذیری بالا (Uptime/High Availability)
- سلف سرویس (Self Service)
مقیاس‌پذیری (Scalability)
در صورتی که نیاز باشد، به کمک تکنولوژی رایانش کلود، امکان افزایش منابع مانند حافظه، پردازنده و میزان فضای ذخیره‌سازی وجود دارد. این افزایش منابع متناسب با افزایش ترافیک و حجم فعالیت‌ها خواهد بود.
پرداخت در مقابل استفاده (Pay-As-You-Go)
زمانی که از زیرساخت ابری استفاده می‌شود، هزینه پرداختی دقیقاً معادل میزان استفاده است و این به این معناست که امکان کم کردن یا افزایش دادن منابع باتوجه به نیاز سازمان در هر زمانی فراهم است. با این قابلیت دیگر نگرانی در ارتباط با هزینه‌های زیرساختی و نگهداری تجهیزات بی‌معناست و می‌توان منابع را به صورت اساسی مدیریت کرد و برای کاهش هزینه‌ها برنامه ریخت.
افزونگی (Redundancy)
به کمک قابلیت افزونگی به کمک سخت‌افزار و تجهیزاتی که جایگزین می‌شود می‌توان به صورت موازی ذخیره‌سازی انجام داد و همواره یک نسخه پشتیبان در چند مکان متفاوت در اختیار داشت. زمانی که مشکلی پیش بیاید و تجهیزات اصلی دچار مشکل شوند، درخواست‌ها به سمت تجهیزات پشتیبان هدایت می‌شوند و سرویس بدون اختلال ارایه می‌شود.
دسترس‌پذیری بالا (Uptime/High Availability)
زمانی که از بستر کلود برای ارسال و دریافت داده‌ها استفاده می‌کنید، شاهد افزایش چشم‌گیر سرعت خواهید بود و دسترسی به اطلاعات بدون وقفه انجام می‌شود. این موضوع مخصوصاً برای تجارت‌هایی که اطلاعات مهم و حساس دارند بیش از سایر کسب و کارها اهمیت پیدا می‌کند که حتی یک لحظه قطعی سرویس نداشته باشند و بدون نگرانی به داده‌های خود دسترسی داشته باشند.
سلف سرویس (Self Service)
در زیرساخت ابری برخلاف روش‌های سنتی نیاز به هیچ نیروی متخصصی ندارید، و می‌توانید فرایندهای مربوط به تهیه منابع از مرحله انتخاب تا خرید و کانفیگ آن را خودتان به عهده بگیرید. این کار با دسترسی به پورتال کلود انجام می‌شود و می‌توانید با توجه به نیاز خود منابع را کاهش یا ارتقا دهید.
مزایای رایانش ابری
به طور کلی می‌توانیم مزایای زیر را برای رایانش کلود نام ببریم:
- انعطافپذیری
- افزایش همکاری
- کنترل کیفیت
- آپدیت خودکار نرمافزاری
- دسترس‌پذیری در هر زمان و مکان
- تحرک
- امنیت
- صرفه‌جویی در هزینه
- یشگیری از ضرر
- پایداری
در کنار مزایایی که برای رایانش کلود برشمردیم، همان‌طور که می‌دانید هر تکنولوژی که عرضه می‌شود نمی‌‌تواند عاری از هر عیب و نقصی باشد و بدیهی است جنبه‌های منفی خود را نیز به همراه دارد. بعضی از معایب رایانش کلود عبارتند از:
- عدم دسترسی و خرابی سرویس
- اختلال در تأمین امنیت
- وابستگی و نیاز به فروشنده
- کنترل محدود
عدم دسترسی و خرابی سرویس
یک شرکت ارایهدهنده خدمات کلود به کاربران زیادی سرویس میدهد و بروز مشکل بدیهی کاملاً محتمل به نظر می‌رسد. و به این‌ترتیب عملیات مربوط به کسب و کارها برای تایم کوتاه یا بلندی می‌تواند به حالت تعلیق در بیاید. ضمن آن‌که در صورتی که کاربر به اینترنت دسترسی نداشته باشد نیز عملاً به سرور، اطلاعات و برنامه‌های کاربردی خود دسترسی ندارد.
اختلال در تأمین امنیت
امنیت در واقع مهم‌ترین موضوع در فناوری کلود محسوب می‌شود. شرکت‌های ارایهدهنده خدمات کلود سعی می‌کنند بالاترین استانداردهای امنیتی را ارایه دهند اما با این وجود این برون‌سپاری اطلاعات مهم سازمانی به بیرون از سازمان ریسک بالایی به دنبال دارد. در واقع با فناوری ابری، کاربران عملاً به ارایه‌دهندگان خدمات کلود مجوز دسترسی به اطلاعات خود را می‌دهند. همان‌طور که کاربران می‌توانند به سهولت به اطلاعات خود در بستر اینترنت دسترسی داشته باشند، هکرها نیز می‌توانند از نقاط آسیب‌پذیر سرویس سوء استفاده کنند و به‌این ترتیب با اسکن و شناسایی آن نقاط ضعف سیستم، به اطلاعات دست پیدا کنند.
وابستگی و نیاز به فروشنده
زمانی که قصد استفاده از تکنولوژی ابری را دارید، ارايه‌دهندگان خدمات کلود به شما اطمینان می‌دهند که این بستر از انعطافپذیری لازم برای یکپارچه‌سازی برخوردار است اما کماکان تعویض سرویس و انتقال خدمات از یک شرکت ارایهدهنده سرویس به شرکت دیگر با مشکل همراه است حال آن‌که اگر انتقال میزبانی و یکپارچه‌سازی اپلیکیشن‌های کلود به بستر دیگر آسان‌تر انجام شود، قابلیت همکاری و پشتیبانی افزایش می‌یابد.
کنترل محدود
شرکت ارایهدهنده خدمات ابری، اختیار کامل زیرساخت‌های کلود را دارد و این کنترل را از سوی کاربر محدود می‌کند. کاربران فقط روی برنامه‌های کاربردی و اطلاعات مربوط به خود کنترل و مدیریت دارند و اختیار کنترل زیرساخت‌ها از دستشان خارج است. ضمن آن‌که این احتمال وجود دارد که کاربر نهایی مجوز دسترسی به سرور، آپدیت و نیز مدیریت میان‌افزارها را هم نداشته باشد.
مفهوم سکوی ابری
بستر ابری (Cloud Platform) از سوی گوگل عرضه شده است که مجموعه ای از خدمات کلود را در برمی گیرد که اجرای آن از طریق همان زیرساخت‌های مورداستفاده گوگل برای محصولات داخلی خود مانند Gmail ، Google Search و یوتیوب صورت می گیرد.
سرور ابری (Cloud Server)
پیش از آن‌که به معرفی سرور ابری بپردازیم، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “سرور مجازی” را مطالعه کنید.
سرور کلود به کمک تکنولوژی ابری، به کاربر امکان میدهد که در لحظه منابع سخت‌افزاری سرور را کاهش یا ارتقا دهد. سرور کلود را در تقسیم‌بندی انواع سرور می‌توان در دسته سرورهای اختصاصی مجازی در نظر گرفت که با قرارگیری در زیرساخت کلود، در محیط رایانش ابری عرضه می‌شوند. در این حالت کاربران فضای سرور مجازی کلود را اجاره می‌کنند و به جای خرید یا اجاره سرورهای فیزیکی از آن استفاده می‌کنند. بر طبق ساعت و ظرفیتی که در اختیار کاربر قرار داده می‌شود، هزینه اجاره محاسبه و پرداخت می‌شود سرورهای کلود به دو دسته سرورهای ایران و سرورهای اروپا تقسیم می‌شوند که هرکدام می‌توانند سیستم‌عامل لینوکس یا ویندوز داشته باشند.
نکات مهم انتخاب و راه‌اندازی سرور ابری
- شناخت کامل کسب و کار خود پیش از انتخاب و راه‌اندازی سرویس کلود
- تعیین نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای موردنیاز
- ارزیابی دقیق شرکت ارایه‌کننده سرویس ابری
- تعیین هزینه‌ها
- ایجاد یک تیم ارزیابی برای داشتن یک انتخاب مناسب سرویس کلود
- دریافت اطلاعات لازم در مورد برنامه Disaster Recovery و ادامه فعالیت سرویس از سرویس‌دهنده
- بررسی کیفیت و تحمل خطا در ارتباطات شبکه پیش از راه‌اندازی و انتخاب سرویس
چرا سرور ابری را انتخاب کنید؟
یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی که می‌توان برای انتخاب سرور کلود بر شمرد، قابلیت انعطاف و گسترش آن است به این معنا که در زمان نیاز شما به منابع بیشتر، به سهولت در اختیارتان قرار می‌گیرد. افزون بر آن، مقرون به صرفه است. نیازی به نصب و راه‌اندازی ندارد و به راحتی می‌توانید به علت تعدد سرورهای در دسترس، به آن اعتماد کنید و در صورت بروز مشکل برای یک سرور، منابع بدون این‌که فعالیت کاربر تحت تأثیر آن قرار بگیرد، تغییر خواهند کرد.
با افزایش تقاضای روی سرورها، به صورت اتوماتیک به ظرفیت آن‌ها افزوده می‌شود تا مشکلی در پاسخ‌گویی به درخواست‌ها به وجود نیاید. به این‌ترتیب هزینه منابع بیشتر فقط هنگام افزایش تقاضا پرداخت می‌شود پس مبلغ پرداختی ثابت نیست و همین موضوع به مقرون به صرفه بودن این سرویس منجر می‌شود.
نکته‌ی پایانی
با توجه به خدماتی که توسط بستر کلود ارایه می‌شود، وابستگی ما به عنوان کاربر هر روز به این سرویس‌ها بیشتر می‌شود. در نرمافزارهای موبایل، اطلاعات بسیاری در بستر کلود ذخیره می‌شوند. آمازون و یوتیوب به کمک سرویس‌های ابری با سرعت بالاتری به کاربران خود خدمات ارایه می‌دهند. بنابراین اگر خوب نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نیمی از نرمافزارهای مورد استفاده ما بدون فضای کلود ، اصلا نمی‌توانستند وجود داشته باشند. اما نکته حائز اهمیت این است که همان‌طور که بستر ابری می‌تواند یک فضای نامحدود برای ذخیره‌سازی اطلاعات در اختیارمان بگذارد، می‌بایست برای تأمین امنیت اطلاعات ما هر روز محکم‌تر و مطمئن‌تر عمل کند. به مرور زمان خواهیم دید که تعداد نرم‌افزارهایی که بر پایه SaaS ارایه می‌شوند هر روز افزایش پیدا می‌کند.
آینده‌ی این فضای ابری مارا به اینترنت اشیا خواهد رساند. جهانی که میان تمامی ابزارهای الکترونیکی آن یک اتصال به شکل شبکه عظیم به وجود آمده است. در این صورت دیگر ورود و خروج اطلاعات در یک بستر کلود انجام نمی‌شود و اشتراک‌گذاری اطلاعات به شکل مستقیم‌تری صورت می‌گیرد. یک جهان پر از هیجان و حیرت‌انگیز!